In de avond van 26 juli 1787 klonk er plots gerucht bij de poorten van het stadhouderlijke huis Soestdijk. Een zootje ongeregeld uit Utrecht, door de tijdgenoten omschreven als “zogenaamde patriotten” hoopte goedkope lauweren te oogsten door het onbewoonde paleis in te nemen voor de “goede zaak”. Aan hun hoofd stond Frederik rijksgraaf van Salm-Kyrburg, prins van Horn en Overijse, die slechts één ding betreurde: dat niet hijzelf, maar Willem V de stadhouderlijke waardigheid bekleedde. Om die reden had hij zich aan het hoofd van de patriotten gesteld.

De nietsvermoedende bewakers van het paleis, een compagnie grenadiers van de prins van Hessen Darmstadt, hadden zich al te ruste begeven, op twee wachtposten na. Bij de komst van de ongenode bezoekers koos een ervan het hazenpad. De andere, Christoffel Pullmann,  greep zijn geweer en riep “Ich bin ein echrlicher Kerl” – een verklaring die volstond om hem ogenblikkelijk te laten neerschieten door de patriotten.

Dat schot wekte echter zijn kameraden, die in geen tijd de indringers verjoegen, zonder daarbij de moeite te nemen hun nachtkledij in te wisselen voor hun uniform.

Voor de verdedigers van Soestdijk werd een erepenning geslagen. Pullmanns weduwe en jonge zoon kregen een pensioen van de stadhouder en voor de gesneuvelde soldaat zelf werd een monument opgericht langs de weg naar Baarn.

Het oude Pullmannmonument, kort voor zijn verdwijnen

Vanzelfsprekend wensten de voormalige patriotten, die na 1795 de macht hadden gegrepen in de marionettenstaat die Bataafse Republiek werd genoemd, niet herinnerd te worden aan hun exploten. Het monument verdween dus even snel als het gekomen was.

Onder impuls van de Prins van Oranje, de latere Willem II, werd het teruggeplaatst na het herstel van ’s lands onafhankelijkheid en in de loop van de negentiende eeuw werd het nog eens gerestaureerd. Jammer genoeg meende men in 1937 het historische monument te moeten vervangen door een flauwe en romantiserende afbeelding van een grenadier uit die dagen, die in het niet verdwijnt bij de zeggingskracht van het oude monument.

Sinds het paleis in 2017 werd verkocht, blijft er onduidelijkheid over het lot van huis en omgeving. Enkele dagen geleden verwees de Raad van State de meest recente bestemmingsplannen, die ruimte schiepen voor woningen en een hotel, naar de scheurmand – wat we toejuichen. Kan iemand van de gelegenheid gebruik maken om ook het herstel van het originele Pullmannmonument aan de orde te stellen?

Allicht vraagt u zich af hoe het de rijksgraaf van Salm-Kyrburg verging. Niet goed. In 1794 besteeg hij in Parijs de trappen van de guillotine. Zijn geflirt met de krachten van de revolutie, eerst in de Nederlanden en nadien in Frankrijk, konden hem niet verlossen van het odium dat op hem rustte een aristocraat te zijn. Met bloeddorstige beren is het kwaad kersen eten.