Meermaals hebben Brusselse vrienden zich bij een bezoek aan hun stand in duizend bochten gewrongen om hun afschuw uit te drukken over wat in 1830 in hun stad is gebeurd. Bijna zouden ze excuses aanbieden voor elk incident. Op een dag was het werkelijk zo ver. Een fijne oude vriend toonde me de plek op de Kleine Zavel waar ooit de ambtswoning stond van Cornelis van Maanen, de schier onafzetbare minister van justitie van Willem I. In augustus 1830 werd dat huis met de grond gelijk gemaakt door het grauw, waarvan mijn vriend uitdrukkelijk afstand nam.

Hij schrok toen ik liet verstaan geen zweem van medelijden met Van Maanen te kunnen voelen. Het vergde heel wat uitleg vooraleer ik op enig begrip kon rekenen: zijn patriottische gezindheid als student, zijn langdurige foute houding onder Napoleon, inclusief vervolgingen van Oranjegezinden tot ver in 1813 en vooral zijn levenslange gehechtheid aan de nefaste beginselen waarin hij als jongeman geloofde, zelfs in die mate dat hij er zijn vorst mee wist te besmetten. Voor de Lage Landen was Van Maanen een drama, niet meer of niet minder.

Neen, geef mij dan maar zijn voorganger als minister van justitie en politie, de Gelderse katholieke edelman Alexander van Hugenpoth tot Aerdt. Onder Lodewijk Napoleon vervulde hij twee jaar lang het ministersambt, met even frisse tegenzin als groot plichtsbesef en zonder enige dankbaarheid van de Bonapartide. De daaropvolgende jaren speelde hij een discrete doch belangrijke rol in de rechterlijke macht, tot hij in 1838 Eerste Kamerlid werd. Tien jaar later liet hij een laatste keer van zich horen, toen hij vanuit een diepe overtuiging de afbouw van de grondwettelijke orde door Thorbecke en de zijnen afwees.

Hij overleed in 1859, bijna tachtig jaar oud.  Zijn loyaliteit gold Nederland en de Kerk van Rome, zijn respect de Republiek, Lodewijk Napoleon en Willem I. Was Hugenpoth een Grote Nederlander? Niet als het verwerven van die eretitel grote daden vereist, wel op basis van een correcte geestesgesteldheid.

Wat zou er zijn gebeurd als Koning Willem in 1815 geen beroep had gedaan op Van Maanen, maar op Hugenpoth tot Aerdt? Je denkt er beter niet te veel over na.