Toen ik nog in Brussel woonde, had ik mezelf een lijst van tien ongewone plekken opgegeven die ik zeker wou ontdekken. Zoals dat dan gaat, waren de dozen al gevuld om terug te keren naar Amsterdam, eer ik bedacht dat acht van de tien visites nog ongedaan waren.

Aan het werk dus! Een van de plaatsen op de lijst was de kapel van Scheut. Ik had ergens gelezen dat hertog Karel de Stoute een bijzondere devotie had tot de Moeder-Maagd in dit genadeoord. Nu associeerde ik een vorst met die bijnaam niet onmiddellijk met enige vorm van godsvrucht en dat alleen was al een goede reden om eens te gaan kijken.

De boeken die ik over het thema had gelezen, leerden me dat de oude kapel, met de bidplek van de Bourgondische hertogen, later was geïntegreerd in een kartuizerklooster. Het klooster had de revolutionaire woelingen niet overleefd, maar wel de kapel, die uiteindelijk geïntegreerd werd in de neogotische kloosterkerk van de missieorde die de naam van het gehucht draagt. Die is bekend als de paters van Scheut of Scheutisten – officieel is het de Congregatie van het Onbevlekte Hart van Maria, maar geen mens die ze zo noemt.

De Scheutisten waren voor de Kerk wat de grenadiers voor het leger waren. Niet altijd even subtiel, maar wel steeds in de voorste rangen. Vooral in China speelden ze een grote rol in de missionering. Net als bij de grenadiers waren de verliezen groot. Het bloed van de martelaren is het zaad van de Kerk.

Goed voorbereid trok ik dus richting Scheut, op een gammele lijnbus die door een warme zomermiddag reed. Ik was klaar voor de ontdekking – en vond niets. Blijkbaar hadden de Scheutisten ergens in de jaren zeventig van de vorige eeuw hun hoofdhuis afgebroken om in te trekken in een nieuw, architecturaal en naar gevreesd kan worden ook spiritueel nietszeggend gebouw. De aloude kapel was niet ontsnapt aan de sloophamers. Waar Karel de Stoute zijn Ave uitsprak, kunnen we enkel nog raden.

Een goede les: dat komt ervan als je je voorbereidt met teksten van meer dan vijftig jaar oud. Maar ook: de Beeldenstorm is niet beperkt gebleven tot de zestiende en negentiende eeuwen. Ook kort na Vaticanum II zijn er onbegrijpelijke dingen gebeurd. Post hoc, ergo propter hoc? Dat zou wat te gemakkelijk zijn. Dat de verwarring van die dagen niet hielp om wijze beslissingen te nemen, ligt echter voor de hand.