Velen kennen de charmante aria die Wolfgang Amadeus Mozart schreef op Pietro Metastasio’s tekst “Conservati fedele”. De melodie is zo trefzeker dat enkel het lage nummer in de Köchelcataloog ons eraan herinnert dat het Salzburgse wonderkind dit werk schreef toen hij amper negen jaar was.

Dat deed hij overigens in ’s Gravenhage waar hij op concertreis was. Het werk werd opgedragen aan prinses Carolina van Nassau-Weilburg, geborene Oranje-Nassau, de oudere zus van stafhouder Willem V. Het is dus niet onwaarschijnlijk dat het heeft weerklonken op een van de gedenkwaardige feesten in het paleis Nassau-Weilburg, nu de Haagse Schouwburg.

De tekst is even soepel als helder, zoals je dat van Metatstasio kan verwachten.

Conservati fedele;

Pensa ch’io resto, e peno,

E qualche volta almeno

Ricordati di me.

Ch’io per virtù d’amore,

Parlando col mio core,

Ragionerò con te.

Het gaat hier over trouw, de amoureuze trouw die zo vaak een metafoor is geweest voor andere vormen van trouw. Alle hebben ze echter met elkaar gemeen dat ze betrekking hebben op het menselijke. Trouw aan God is slechts denkbaar omdat God mens is geworden. Trouw aan een idee omdat die onverbrekelijk verbonden is met haar bedenker.

Een mooie illustratie van menselijke trouw gaf overigens aanleiding tot de bouw van een slot dat Weilburg heette. Aartshertog Karl van Oostenrijk, de laatste Habsburgse landvoogd van de Zuidelijke Nederlanden, huwde in 1815 met prinses Henriette van Nassau-Weilburg, een kleindochter van prinses Caroline. Ze werd geboren in Bayreuth, toen haar ouders daar op de vlucht waren voor het revolutionaire geweld. Hoezeer de familie zich met de Lage Landen verbonden bleef voelen, blijkt uit de naamgeving van Henriettes oudste broer, die als derde doopnaam Belgicus, de Nederlander meekreeg.

Omdat hij vreesde dat zijn jonge echtgenote heimwee zou krijgen, schonk aartshertog Karl haar een slot dat niet enkel de naam droeg van haar thuisstad, maar er ook de sfeer van moest ademen. Ongewild – of niet – bouwde hij zo ook een monument voor de eenklank tussen de twee families die het meeste vorm hebben gegeven aan de Lage Lande, Habsburg en Nassau.

Een monument voor de eeuwigheid mocht de Weilburg niet worden. Bij het einde van de Tweede Wereldoorlog maakten Sovjettroepen een puinhoop van het kasteel, dat de vijandelijkheden nochtans goed doorstaan had. Indien ze het had gezien, zou Henriette ongetwijfeld gelijkenissen hebben vastgesteld met de beeldenstormers en sansculotten van haar tijd.

En toch: de zogenaamde wapensteen, waarin het alliantiewapen van aartshertog Karl en prinses Henriette was afgebeeld, overleefde als bij wonder de barbarij. Alsof het ons toezingt: conservati fedele!