Meestal associëren we het ontstaan van “buitenbegraafplaatsen” met de Franse tijd, en vergeten we de generale repetitie van de jaren tachtig van de achttiende eeuw. In het Zuiden van onze landen herinnert de oudere generatie zich nog op school geleerd te hebben dat keizer-koster Jozef II het begraven in de kerken verbood. Ook in het Noorden namen verlichte regenten het initiatief om de doden niet langer in de kerk, maar buiten de stad te begraven. Zo werd in Arnhem in 1782-83 het initiatief genomen om aan de Velperpoort een buitenbegraafplaats op te richten.

Helemaal goed is dat niet afgelopen. Toen de echtgenote van een militair overleed aan dysenterie, werd zij op bevel van het stadsbestuur op het nieuwe kerkhof begraven. Weduwnaar en stadsbevolking vonden die handelwijze onbetamelijk, en gingen over tot herbegrafenis van de vrouw in een van de stedelijke kerken. Bij die gelegenheid sneuvelde ook de omheining van het nieuwe kerkhof.

Bij de aftocht van de Fransen in 1813 konden soortgelijke taferelen gezien worden. Zo werden in Hoorn meerdere overledenen herbegraven in de kerk. Dat neemt niet weg dat de praktijk van de buitenbegraafplaats de standaard werd gedurende de negentiende eeuw.

Niet zo ver van mijn woonplaats lijkt die trend omgekeerd te zijn. In het dorpje Ulbeek in Belgisch Limburg, begraaft men voortaan weer in de kerk.

Of om precies te zijn: in de oude kerk. Net voor de Tweede Wereldoorlog kreeg het dorp een foeilelijke nieuwe kerk, en werd de oude aan de eredienst onttrokken. Ze werd een tijdlang gebruikt als parochiezaal, toneelzaal, opslagplaats en fabriekshal. Sinds 2011 heeft ze echter een nieuwe bestemming, als overdekte begraafplaats. Neen, niet als columbarium, maar als begraafplaats, met plaats voor veertig individuele graven naast het columbarium en een afscheidsruimte.

Kijk, dat is nog een idee als er moet worden overgegaan tot het achterlaten van een aantal (vooral negentiende- en twintigste-eeuwse) kerken. Maak ze van kerk tot kerkhof, zodat hun waardig gebruik gewaarborgd is. En is er een betere plaats om de Verrijzenis af te wachten dan de kerk, in het midden van het dorp?