Zelfs de de alcohol was geen excuus. Uit zijn gelaatuitdrukking sprak wrok, om niet te zeggen haat. “De katholieke Kerk moet zwijgen, ze heeft gedurende eeuwen ervoor gezorgd dat elk gezin vijftien kinderen had en zo is onze planeet overbevolkt geraakt.”

Ik zweeg, omdat redeneren op zo’n moment geen zinvol alternatief is. Ik kon me echter niet beletten terug te denken aan François-Xavier de Feller (1735-1802), jezuïet, publicist en de levensbeschouwelijke inspirator van onze meer Guido Gezelle. Die besteedde zijn beste krachten aan de strijd tegen de misstappen van de Verlichting, en was voldoende ignatiaans om ook het goede bij de tegenstrever te erkennen.

Een van de terreinen waarop hij genoopt was de polemiek te voeren, was precies de demografie. Allicht onbegrijpelijk voor velen van onze tijdgenoten, en zeker voor mijn wrokkige gesprekspartner, moest hij de Kerk vooral verdedigen in een heel andere richting. De verlichte auteurs van zijn tijd poneerden immers met grote heftigheid dat het celibaat en het bestaan van kloosterorden onaanvaardbare remmen waren op de demografische groei van naties, die werd gezien als de motor van economische groei. Het was Feller die er als trouwe zoon van de Kerk op moest wijzen dat ongebreidelde groei zelden een goed was, en die precies pleitte voor voorzichtigheid. Ook in tijden van hongersnood moest een land zijn bewoners kunnen voeden. Duurzaamheid was toen nog geen modewoord, maar een christelijke deugd.

Arme Feller, wie had ooit gedacht dat zijn Kerk zou worden aangevallen omdat ze verantwoordelijk wordt geacht voor het succes van de denkbeelden van de fysiocraten en andere verlichte auteurs. Heeft ze allicht te weinig weerwerk geboden tegen dat dominant geworden gedachtegoed? En is ze net daardoor een gemakkelijke zondebok geworden?