Is het mogelijk loyaal te zijn aan twee dynastieën? Bijbelvaste dienaren des Konings zullen deze vraag ongetwijfeld ontkennend beantwoorden en u herinneren aan Mattheus VI, 26 of Lucas XVI, 13, waar Christus zelf ons leerde dat het onmogelijk is twee heren te dienen.

De koning met kleine k is echter geen heer, maar een dienaar van de Heer, zeker als hij vorst bij Gods genade is. Klakkeloos verwijzen naar het Bijbelcitaat is dus niet zo’n goed idee. Des te meer daar er een perfect voorbeeld bestaat van een doorleefde loyaliteit aan twee Hoge Huizen.

Maarschalk Hubert Lyautey (1854-1934) diende de Franse Republiek trouw, en was zelfs kort minister van Oorlog tijdens de Eerste Wereldoorlog. Over zijn diepe legitimistische overtuiging bestond echter geen enkele twijfel. Misschien was het wel zijn hartsgrondige afkeer van de Orléans die het hem mogelijk maakte minister van Marianne te worden op een moment dat de “blancs d’Espagne” haast volledig onzichtbaar waren geworden.

Tegelijkertijd betoonde hij een voortdurende gehechtheid aan het Huis Habsburg, of preciezer: het Huis Habsburg-Lotharingen. Als inwoner van Nancy was dat het hertogelijke huis van zijn kleine vaderland, maar als katholiek was dat ook het keizerlijke huis van het Heilig Roomse Rijk.

Onlangs werd ik onverwacht herinnerd aan Lyautey, toen een vriend uit de Zuidelijke Nederlanden me liet delen in zijn dubbele loyauteit. Natuurlijk is hij orangist en verwerpt hij de muiterij van 1830 uit het diepst van zijn hart. Over de bewoners van Laken hoort u hem niets goeds zeggen – en vermits hij goed is opgevoed, hoort u hem er niets over zeggen, op een enkele uitzondering na. Sinds aartshertog Lorenz is ingetrouwd in de familie van België, woont daar ook iemand die zijn respect heeft. Dat de afschaffing van de Salische wet destijds zou zijn geïnitieerd door het toenmalige staatshoofd Boudewijn, met de bedoeling weer een Habsburger te laten regeren over de Zuidelijke Nederlanden, klinkt mijn vriend wel aangenaam in de oren, ook al gelooft hij er niets van.

Hier in het noorden is er van dat alles weinig te merken. Misschien is dat wel jammer. Onze Oranjetrouw is zo vanzelfsprekend, dat hij oppervlakkig is geworden. De korte samenwerking tussen de Zwijger en de Oostenrijkse tak van het Huis Habsburg, in de persoon van aartshertog Matthias (de latere keizer Matthias) heeft helaas al tekort geduurd, en de Verenigde Provinciën ontleenden hun internationale identiteit dra aan een van die monumenten van de afbraak van het Heilig Roomse Rijk, de Westfaalse vrede.

Aartshertog Matthias

En toch. In onze geschiedenis na 1648 zit een eigenaardige spanning. Waar op het vlak van het buitenlands beleid de oude instellingen werden verworpen, bleven ze intern sterker dan ooit bestaan. Zou het hemd toch niet nader dan de rok zijn geweest? En zouden Westfalen en Münster niet veeleer een uiting van opportunisme mogen heten, en de interne keuzes nauwer aansluiten bij de essentie van de Nederlanden.

Het kan trouwens geen toeval zijn: de mooiste beschrijving van de interne staatsregeling van de Verenigde Provinciën is Gabriëls’ studie “De heren als dienaren en de dienaar als heer”. Ook hier twee heren dus, als het er al niet meer zijn. Het kan dus echt.