We hebben wel eens de neiging het huis van Nassau in zijn verschillende takken te associëren met de reformatie. Onjuist is dat niet, wel ongenuanceerd. Het thema is voldoende ruim om er een paar keer op terug te komen, maar het staat als een paal boven water dat de Nassaus een paar trouwe dienaren van de Roomse Moederkerk hebben voortgebracht. De meest geschikte vertegenwoordigster van het hoge huis op dat vlak is ongetwijfeld Marie Adelheid van Nassau-Weilburg, groothertogin van Luxemburg. Van haar zei paus Benedictus XV zonder meer dat ze een heilige was en wij zijn niet geneigd de Heilige Vader tegen te spreken.

Haar vader, Groothertog Willem IV van Luxemburg, was opgevoed als protestant. Hij had echter de gelukkige idee te huwen met Maria Anna, infante van Portugal. Die was dan weer de dochter van Don Miguel, de Portugese koning die in 1834, ondanks steun van Willem I, werd afgezet door revolutionaire krachten van het zelfde slag als degene die in 1830 in Brussel hadden huisgehouden. De legitieme koning van Portugal ging in ballingschap, en huwde in 1851 prinses Adelaïde van Löwenstein-Wertheim-Rosenberg. Maria Anna was hun vijfde dochter, en bedong bij haar huwelijk dat de mannelijke kinderen die zij en Willem zouden krijgen protestants, en de vrouwelijke katholiek zouden worden opgevoed. De echtelingen kregen zes dochters…

De oudste, Marie Adelheid, was zeer onder de indruk van het voorbeeld van haar grootmoeder, die na het overlijden van Don Miguel intrad als benedictijnerzuster in Solesmes. In 1901 diende de bejaarde prinses met haar medezusters Frankrijk te ontvluchten onder druk van de antiklerikale wetgeving aldaar, en vestigde de gemeenschap zich op het eiland Wight, waar ze meermaals het bezoek ontving van haar dochter en kleindochters.

Marie Adelheid droomde van een bestaan als kloosterlinge, maar besefte dat haar rang als eerstgeborene haar een bijzondere verantwoordelijkheid voor het Groothertogdom oplegde. Die verantwoordelijkheid was nog groter, omdat Groothertog Willem enkele jaren na zijn troonsbestijging zwaar ziek werd, en zijn echtgenote tot regentes moest laten aanstellen. In 1912 overleed Willem en bleef Maria Anna nog enkele maanden regentes, in afwachting van de meerderjarigheid van hun oudste dochter.

Ondanks een geloofscrisis enkele jaren voordien, wist Marie Adelheid wat haar te doen stond: regeren als vazal van Christus, de Koning. Haar geloof beleefde zij zonder complexen, in liturgie en in goede werken – altijd een trefzekere manier om de haat van een bepaalde categorie van vrijdenkers op te wekken.

De Eerste Wereldoorlog betekende ook voor Luxemburg een moeilijke tijd. Het land was militair bezet door Duitsland, maar de bezettingstroepen lieten zich niet in met het burgerlijke bestuur van het land, dat verder bleef functioneren als voorheen. Van Godsvrede was er echter geen sprake, want in 1915 lokten liberalen en socialisten een regeringscrisis uit over de benoeming van een militant vrijdenker tot directeur van de enige onderwijzersopleiding van het land. De Groothertogin weigerde die benoeming in het licht van de oorlogsomstandigheden, en rekening houdende met het feit dat Luxemburg enkel openbaar onderwijs kende, zodat deze benoeming verreikende gevolgen kon hebben. De linkse partijen reageerden ogenschijnlijk furieus, maar dachten al aan de volgende stap in hun strategie: in hun partijpers werd gesuggereerd dat er historische oplossingen waren voor dit soort situaties, en vielen de namen van Lodewijk XVI van Frankrijk en Karel I van Engeland – een gezelschap waarvoor de Groothertogin zich niet hoefde te schamen.

Van haar onderdanen hoefde ze niets te vrezen. De vervroegde verkiezingen die na de regeringscrisis van 1915 werden gehouden, leverden de partijen die haar goed gezind waren een absolute meerderheid op. Maar wraak is een gerecht dat koud wordt geserveerd.

Bij het einde van de Wereldoorlog wijdde Marie Adelheid het land toe aan het H. Hart van Jezus. Was het toeval dat de wapenstilstand werd gesloten net vooraleer een geallieerd offensief wou doorstoten naar de Moezelvallei?

Liberalen en socialisten hadden echter andere zorgen: hun agenda van 1915 ten uitvoer brengen. Als dat niet lukte met steun uit het binnenland, kon steun uit het buitenland helpen. Die werd gevonden in het Frankrijk dat Marie Adelheids grootmoeder in ballingschap had gedreven, en in het land dat getekend is door een revolutionaire erfzonde, België. Hoewel de Groothertogin bij herhaling was tussengekomen om Belgische spionnen weg te houden van voor het Duitse vuurpeloton, zag de weinig ridderlijke Albert I er geen graten in om een lastercampagne tegen Marie Adelheid te ondersteunen. Het contrast kan nauwelijks duidelijker: tijdens de oorlog had de Groothertogin verontwaardigd elk Duits voorstel afgewezen dat het Duitstalige deel van West-Luxemburg onder haar kroon zou brengen. Na de oorlog verheugde Albert zich al op de annexatie van geheel Oost-Luxemburg.

Uiteindelijk werden de Belgische ambities gefnuikt door gematigde krachten in Frankrijk, die genoegen namen met het aftreden van de Groothertogin en haar opvolging door haar jongere zuster Charlotte – die even later huwde met prins Felix van Bourbon-Parma, een oud-strijder van het Belgische leger, maar vooral de vertrouweling van de Zalige Keizer Karl bij diens pogingen om een Europese vrede mogelijk te maken.

Marie Adelheid legde de kroon neer met gelijkmoedigheid. Het viel haar zwaar haar geboorteland te verlaten, maar zij hoopte dat uit het onrecht dat haar werd aangedaan iets goeds zou kunnen groeien, namelijk het beleven van haar kloosterroeping. In september 1919, acht maanden na haar troonsafstand, trad zij in bij de karmelietessen van Modena. Haar gezondheid, die zwaar had geleden onder de oorlogsomstandigheden en de verstervingen die zij zich had opgelegd, dwong haar echter het klooster weer te verlaten. Een verblijf bij de zusters van de armen in Rome kon ook niet bestendigd worden, en uiteindelijk vestigde zij zich bij haar moeder op Slot Hohenburg in Beieren. Daar overleed zij op 24 januari 1924, nog geen dertig jaar oud.