Als je goed luistert, kan je de kreten en kreetjes al horen. Ze zijn ontstaan in het café op de hoek, op een uur waarop de laatste bezoekers er beter aan hadden gedaan vroeger naar huis te trekken. In Antwerpen roept men om “ander en beter”, in Frankrijk klinkt het stelliger als “sortez les sortants”. Wie beseft dat stabiliteit naar menselijke normen een wonder mag heten, vermijdt liever mee te lopen in een dergelijk opbod. Dat neemt echter niet weg dat een aantal uittredende lokale magistraten er goed aan zouden doen de eer aan zichzelf te houden. Als dat niet lukt, kan de bevolking allicht een handje helpen.

Zo iemand is de burgemeester van Lede. We zullen de man niet bij naam noemen, want eigenlijk staat hij model voor een categorie van bestuurders die het kompas kennelijk verloren is. Om dat correct te begrijpen, moeten we enkele eeuwen het verleden in.

De aloude heerlijkheid Lede was het land van de familie Bette, een van de vier families die er aanleiding toe gaven dat de spotters vertelden dat om iets te betekenen in de omstreken van Gent, men “Âne, bête, triste ou vilain” moest zijn – een allusie op de families d’Hane, Bette, Triest en Vilain XIIII.

In 1635 werd Lede tot markizaat verheven. Halfweg de achttiende eeuw deed Emmanuel-François Bette, markies van Lede, een beroep op de Frans-Italiaanse architect Giovanni Niccolo Servandoni om het vervallen kasteel nieuwe luister te geven in de mooiste traditie van Andrea Palladio.

Door allerhande omstandigheden is het kasteel deerlijk vervallen geraakt. Wat de neogotische aangroeisels betreft, die aan het kasteel werden toegevoegd in de periode waarin het als school werd gebruikt, is dat niet eens zo erg. Inmiddels is echter ook wat rest van het werk van Servandoni grotendeels gesloopt, en voor een stukje dan nog ingestort. Het resultaat ziet u hieronder.

Wanneer gebeurde dit ? Gedurende de periode van weelde en civilisatie aan het einde van de twintigste en het begin van de eenentwintigste eeuw. Het “hoogtepunt” werd bereikt toen in 2015 de hierboven vermelde burgemeester de sloopmachines aan het werk zette, met als argument dat jongeren en minder jongen er een sport van maakten de gedestabiliseerde ruïnes bij nacht en ontij te bezoeken. Er zou eens een ongeluk moeten gebeuren. Het ongeluk is gebeurd: het kasteel is afgebroken – zij het niet helemaal. Blijkbaar is Lede inspiratie gaan zoeken in het façadisme van de hoofdstad, want de voorgevel van het classicistische deel mag bewaard blijven, en zal worden ingepast in een “evenementenplein”. De term alleen doet het ergste vermoeden.

Er is blijkbaar niet zo heel veel veranderd in het graafschap Vlaanderen. Âne, bête, triste, vilain is men er nog steeds – maar je hoeft niet meer te kiezen tussen de epitheta, combineren mag.

Misschien moeten we niet eens te streng zijn voor de burgemeester die erfgoed opoffert aan het wangedrag van straatjeugd. Hij bevindt zich in gewaardeerd gezelschap. Was het niet Thorbecke, de nefaste Thor, die de uitsprak muntte volgens dewelke “Kunst geene regeringszaak [is], in zooverre de Regering geen oordeel, noch eenig gezag heeft op het gebied der kunst.”

O neen? Met Thorbeckes tegenstrevers van toen, met Jacob van Lennep op kop, en met Willem de Brauw, zijn wij van oordeel dat de Regering niet alleen een gezag, maar ook een taak heeft op het gebied der kunst. Zij dient ervoor te zorgen dat stabiliteit en continuïteit, die in artistieke en culturele aangelegenheden al even hooggestemde ambities zijn als in politieke, een kans krijgen, zodat de dialoog tussen generaties niet beperkt blijft tot de drie of vier generaties die het geluk hebben elkaar op aarde te mogen ontmoeten, maar over de eeuwen wordt getild. Daarom is de afbraak van het kasteel van Lede erger dan een vergissing: ze gaat immers in tegen datgene waarover cultuur en staatsmanschap eigenlijk gaan.