Mensen die willen meegaan met hun tijd, eerder dan hun tijd op sleeptouw te willen nemen, heb ik al vaak teleurgesteld. Nu zijn echter ook de conformisten diep in me teleurgesteld. En de schuldige is een jongedame. Pascaline is het dochtertje van mijn neef en zijn vriendin. Als familienaam draagt zij hun beider achternamen, in contra-alfabetische orde, en zonder liggend streepje. Ooms en tantes reageren geschokt, en hadden op me gerekend om de baritonstem in hun klaagzang voor mijn rekening te nemen. Toen deed ik wat ik niet moest doen: ik wees ze erop dat naar aloude Spaanse normen deze werkwijze heel gewoon was.

Je kan van de Spanjaarden veel zeggen, maar niet dat ze de tradities in hun dagelijks leven volkomen hebben losgelaten. Hoe hun combinatie van vader- en moedersnaam de grondvesten van onze civilisatie onderuit zou halen, ontgaat me volkomen. Integendeel, het lijkt me net een manier om de tweepoligheid van gezin en samenleving te onderstrepen. Net zoals ik het betreur dat een einde is gekomen aan het gebruik dat in de negentiende eeuw dominant was in onze streken, om naast de eigen naam ook de naam van de echtgenote te voeren. Auguste de Maere, de vader van de Zeebrugse haven, voegde zo de naam van zijn echtgenote aan de zijne toe, en ging door het leven als De Maere-Limnander.

En zo presenteert men vandaag volstrekt respectabele vormen van terugkeer naar oude gebruiken als uitingen van radicaal feminisme. Ter rechterzijde schreeuwt men zich wel eens hees over de feminisering van staat en samenleving. Ik merk er eerlijk gezegd niet veel van. En wat ik ervan merk, stelt me meer gerust dan wat anders. In de loop van de geschiedenis hebben vrouwen meestal een gunstige invloed gehad op politiek en samenleving. Dat de linkerzijde in België zich tot 1948 succesvol kon verzetten tegen vrouwenstemrecht, was geen toeval. En de band tussen Nederland en Oranje werd vooral geweven door vorstinnen – zeker in de twintigste eeuw, met Wilhelmina, Juliana en Beatrix, maar ook voordien, toen de Verenigde Provinciën bekend stonden als een “gynaecocratie” van regentessen, gemalinnen en prinses-moeders. Marie Louise van Hessen-Kassel, in Friesland bekend als Marijke Meu, moeder van stadhouder Willem IV, was een exempel van die traditie.

Wat daarentegen moet doorgaan voor herwonnen respect voor het vrouwelijke, blijkt bij nader toezien veeleer op het tegendeel neer te komen. Om bij een enkel voorbeeld te blijven: de parochiepriesters die het nodig vinden God “Vader en Moeder” te noemen, zijn al lang niet meer op de vingers van een enkele hand te tellen. Op het eerste gezicht, en allicht ook in hun eigen bedoelingen, zijn zij bezig met een sympathieke en inclusieve “hertaling” van het traditionele godsbeeld. En natuurlijk is er geen zinnig mens te vinden die de kenmerken van God wil omschrijven door op zoek te gaan naar wat het tegendeel van het vrouwelijke is.

Het slachtoffer van die sentimenteel-inclusieve benadering is echter niet een of ander machistisch godsbeeld, maar wel de vrouwelijke pool van de kerkelijke symbolische orde. Pool ? Wat zeg ik, polen. Want tegenover “God de Vader” staat natuurlijk de Moeder Gods, Maria, die door de Heilige Paus Johannes Paulus II meermaals met de titel “Medeverlosseres” werd aangeduid. Als God vader en moeder tegelijk is, is er geen medeverlosseres meer nodig. Het zelfde geldt voor de Kerk, in de liturgie vertegenwoordigd door de gelovigen, en traditioneel beschouwd als de vrouwelijke pool, tegenover de mannelijke Christus en zijn rituele vertegenwoordiger, de priester. Een God “vader-moeder” heeft ook geen Moederkerk meer nodig. En zo wordt een ogenschijnlijk inclusief taalgebruik uiteindelijk een reductionistisch mechanisme, dat de vrouwelijkheid in het christendom wegmoffelt en onderbrengt in een verruimde visie op God de Vader.

Is het in de rest van de samenleving zo heel anders ? Wat eeuwenlang als vrouwelijke waarden werd beschouwd, en wat het Avondland vaak deerlijk nodig heeft, wordt met een omtrekkende beweging weggevaagd. Onder het mom van meer aandacht voor de vrouw, wordt onze samenleving eigenlijk steeds mannelijker. Mannelijker wil in deze context ook zeggen: gelijker en dus eenvormiger. Want met verschil en zeker met meerpoligheid hebben onze weinig subtiele geesten het toch zo moelijk.

Dus maken we onze samenleving in naam van de vrouw elke dag een beetje mannelijker. En dus gekker.