Vandaag vieren we Waterloodag. Met enig anachronisme wordt die dag wel eens omschreven als de nationale feestdag van het Koninkrijk der Nederlanden, toen dat nog ongedeeld was. Nationaal? Niet zeker of de held van Waterloo, de Prins van Oranje, dat een goed idee zou hebben gevonden – om van zijn vader nog te zwijgen. Wie de natie viert, viert onbeheersbare oerkrachten. Wie Waterloo viert, viert de discipline van een leger en het leiderschap van een Kroonprins. In die zin is Waterloodag minstens in dezelfde mate een dynastisch feest als Koningsdag.

Er bestaan nog meer misverstanden over de feestdag van vandaag. Voor sommigen vieren we de overwinning van de (Nederlandse) leeuw over de (Franse) adelaar. Nog los van de vraag of die adelaar wel voor Frankrijk kan staan, mogen we niet vergeten dat bij de overwinnaars van Napoleon ook Fransen waren. Generaal de Bourmont, die later Algiers zou veroveren voor Karel X, ging enkele dagen voor Waterloo over naar de geallieerde zijde en in de straten van Aalst lag een Frans reserveleger onder bevel van de hertog van Berry, klaar om hulp te bieden indien het nodig was. Neen, Waterloo is geen confrontatie van landen of volkeren, wel van wereldvisies.

Twee leeuwen helpen ons dat te begrijpen. De ene staat in Waterloo zelf en is van de hand van de Mechelse beeldhouwer Jan-Lodewijk van Geel. De andere staat in Luzern en werd gemaakt door de Deen Bertel Thorvaldsen.   

De Zwitserse leeuw is net iets ouder dan de Nederlandse. Dat is ook logisch, nu hij een chronologisch oudere gebeurtenis gedenkt, namelijk de moord op de Zwitserse wachten van de Franse koninklijke familie op 10 augustus 1792 door een revolutionaire meute. Toen hij in 1880 Luzern bezocht, omschreef Mark Twain het monument als “the most mournful and moving piece of stone in the world”. De stervende leeuw beschermt met zijn poot het koninklijke wapen. Symboliek en realisme ontmoeten elkaar.

In  1815 is de leeuw ontwaakt en herstelt hij de orde. Hij plaatst zijn poot op een kanonskogel, om te tonen dat recht opnieuw boven macht hoort te staan. Waarom heeft men niet aandachtiger naar jouw boodschap geluisterd, goede Leeuw van Waterloo?

Hoe dan ook: het heeft geen zin de boodschap van een van beide leeuwen los te maken van die van de andere. Geen overwinning zonder herinnering. Geen orde zonder herstel.