Van alle stadhouders heeft Willem V zonder meer de slechtste pers. De Nederlandse verslaving aan zwarte legendes is blijkbaar zo hardnekkig dat ze als een boemerang in de eigen gelederen is teruggekeerd. En niet bij de minsten.

Zo is de anekdote bekend dat koningin (toen weer, volgens een onbegrijpelijke Nederlandse gewoonte, prinses) Wilhelmina in 1958 weigerde deel te nemen aan de plechtige bijzetting van haar voorvader in de Nieuwe Kerk in Delft, met als argument dat ze niet “achter een sufferd” wenste te lopen.

De herbegrafenis van Willem V in de Nieuwe Kerk

Geef ons dan maar dan maar prinses Louise, Willems dochter, die al vanaf 1814 ijverde om het lichaam van haar vader uit Brunswijk te laten overbrengen naar het vaderland – vergeefs.

Wilhelmina’s snibbige reactie verbaast. Niet omdat de vorstin verlegen zat om scherpe uitspraken, zeker niet in haar latere levensjaren. Wel omdat er bij nader toezien wel enkele gelijkenissen waren tussen beide Oranjes.

Zo moesten ze allebei onder druk van een buitenlandse mogendheid hun land verlaten, en trokken ze allebei naar Londen in ballingschap. Zo lieten ze allebei een land achter waarin ze een reële steun genoten, maar ook door sommigen werden gehoond als suppoosten van de Britten. Hun vertrek werd afgebeeld als een begin van een nieuwe tijd – die bij nader toezien gelukkig niet van zo’n lange duur bleek.

Pieter Geyl weerde zich als een duiveltje in een doosje toen oud-NSB’ers kort na de Tweede Wereldoorlog zich probeerden te verdedigen met een historische parallel met de patriottenbeweging. Net zoals de patriotten zich hadden beroepen op Franse steun en inspiratie, deden de nationaal-socialisten dat met Duitse steun en inspiratie. Natuurlijk altijd voor het goed van het vaderland.

Pieter Geyl – elke oranjezin was hem vreemd

Geyl, die met twee voeten in de staatsgezinde traditie stond en elk alibi goed vond om Oranje onder kritiek te bedelven, voelde zich aangevallen. De heftigheid waarmee hij reageerde, toont aan dat de pijlen doel troffen. Niet dat ze de NSB’ers verontschuldigden, integendeel. Wie de geschiedenis bekijkt, kan niet naast de nefaste rol der patriotten kijken – hun navolgers in de twintigste eeuw hadden dus beter moeten weten.

Laat het een les zijn voor al wie in den vreemde op zoek gaat naar één enkele oplossing voor alle problemen. Hij zal terugkeren met een totalitarisme in de rugzak.

Het beeld van Willem V als een sufferd is historisch aantoonbaar onjuist. Misschien was hij net te intelligent om te heersen. Maar zelfs als dat niet zo zou zijn geweest, verkiezen we de spruitjeslucht die uit zijn vertrekken zou zijn opgestegen boven de solfergeur van zijn tegenstanders  – toen en nu.